We vinden het belangrijk dat de jeugd in het kader van lokale burgerschapsvorming leren om met elkaar in gesprek te gaan over de gebeurtenissen en vervolging van slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog in de eigen gemeente maar wel vanuit een mondiale benadering (1WO2). Daarmee leren ze onze verworven vrijheden en democratische rechten te respecteren en waarderen. Daarvoor is historisch besef nodig over het verleden van Amstelveen en informatie over wat er hier en elders o.a. Nederlands-Indië gebeurde in de Tweede Wereldoorlog. Het gemeentebeleid is daar ook op gericht wat blijkt uit de projecten `nooit meer teruggekomen’, het scholenproject Ontmoeten & Herdenken en de uitgave van historische boeken.
Dat draagt ook bij tot Duurzaam Samenleven omdat de jeugd kennis en inzicht krijgt hoe machtswellust heeft geleid tot discriminatie van minderheidsgroepen en dat dit in de toekomst weer kan gebeuren. Daarbij kan het nadenken vanuit een historisch-mondiale benadering van de Tweede Wereldoorlog over de strijd en het behoud van onze rechten op Democratie en Vrijheid, zorgen voor een gezamenlijke binding onder de leerlingen in Kleurrijk Amstelveen. Ooggetuigen van de oorlog in de eigen gemeente of elders in de wereld zoals de Japanse interneringskampen in het voormalig Nederlands-Indië kunnen daarbij als gastdocent optreden om met hun persoonlijke verhalen de leerlingen de huidige democratische vrijheden te laten waarderen. Vandaar dat we in de lustrumjaren 2015 en 2020 samen met de Stichtingen van de herdenkingsmonumenten vooral `het vieren van Vrijheid’ centraal stellen.
Herdenken betekent in het scholenproject het zich inleven in de situatie van oudere plaatsgenoten die de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog in Europa en Azië als oorlogsgetroffene hebben meegemaakt en het gedenken van alle doden die daarbij zijn gevallen. We hopen zo volgende generaties de strijd voor democratie, vrijheid en andere kernwaarden te gedenken vanuit de gedachte: `vanuit de lessen van het verleden, vieren van vrijheid’.
Waarom Herdenken?
Herdenkingsbijeenkomsten in Nederland zijn er vooral op gericht om de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog ons te herinneren en ons te behoeden voor fouten die weer tot zo’n oorlog kunnen leiden. Dank zij de universele verklaring van de mens, de Verenigde Naties en de Europese eenwording is ons een nieuwe wereldoorlog al meer dan 70 jaar bespaard gebleven. Na 2000 zijn er nog ruim 500 monumenten van de 3500 oorlogsmonumenten opgericht. Amstelveen kent zeven herdenkingsmonumenten waaronder de twee belangrijkste in het Broersepark: het Algemene monument en het Indië-monument.
Herdenken leeft dus nog echt, ook in het onderwijs. Door de historische bewustwording van de eigen gemeenschappelijke leefwereld geeft het sociale binding tussen de mensen ondanks al hun verschillende herkomst en achtergronden. En de gedachten van de strijd om democratie en vrijheid wordt levendig gehouden bij onze jeugd als ze daarover met elkaar en met ooggetuigen in gesprek komen. Ook al staat je eigen geboortewieg of van je ouders elders in de wereld, de Tweede Wereldoorlog is voor iedereen van betekenis geweest. Vandaar dat we herdenkingen koppelen aan een 1WO2 benadering en relateren aan actuele oorlogen en vredesmissies.
Indië herdenkingen
Het herdenken van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog in Europa en Azië vinden wij voor de jeugd daarom belangrijk als moreel ijkpunt van onze verworven vrijheden. In Europa / Amstelveen werden we bevrijd van Nazi-Duitsland en in Azië / Nederlands-Indië van Militair-Japan, landen die nu democratieën zijn geworden en de vrijheid en zelfbeschikking van de bevolking centraal stellen. Vandaar dat we het Herdenken van de Tweede Wereldoorlog in Amstelveen vooral in relatie tot Azië vanwege onze eerste connectie met het Indië monument zo belangrijk. Maar we willen dit graag mondiaal benaderen vandaar ook de aandacht voor de Tweede Wereldoorlog in de Amstelveense leefwereld zoals d.m.v. speurtochten. Zo zorgt het voor een verbondenheid onder de leerlingen in klassen vooral met kinderen met een migratieachtergrond.
Zo kunnen de leerlingen zich bewust worden van Indische achtergronden van familieleden zoals dat in 2017 gebeurde bij de Indië-herdenking op 14 augustus bij de scholieren Senna en Lulu Veenhuis.
Belangrijk is dat we lokale ooggetuigen met hun persoonlijke verhalen aan het woord voor de klas of anders via videoverslagen zoals we deden met Nora Valk, wijlen Jules Schelvis waarvoor op 3 april 2017 een herdenkingsconcert werd gehouden en Hans Aussen. Het gaat daarbij om de beleving van de leerlingen die geraakt kunnen worden door de emoties van die verhalen. Ook excursies kunnen aan emotionele beleving appelleren. Vandaar dat we een les gemaakt hebben over oude militaire voertuigen van `Keep them Rolling‘ die in de Tweede Wereldoorlog zijn gebruikt. Bij de Ontmoetings- en Herdenkingsdag op 5 juli 2018 zullen we die in Bovenkerk bezoeken waarbij de leerlingen opdrachten maken.
In 2017 stond van 30 mei t/m 13 juni de lesbus Wereldexpress voor de derde keer weer in Amstelveen te staan in de wijk Middenhoven nabij de Meent en naast het Cobramuseum in het Stadshart. Hier deden leerlingen van 10 scholen groep 7 en 8 interactieve doe-oefeningen over racisme en vooroordelen tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog in Amstelveen en Nederlands-Indië.
Andere herdenkingen
In Amstelveen worden drie herdenkingen over de Tweede Wereldoorlog gehouden:
Twee in het Broersepark op 4 mei (nationale herdenking) en 14 augustus (bevrijding in Nederlands-Indië) en bij het Antoon de lange monument aan de Nesserlaan. Daarnaast is er op Amstelveens grondgebied in het Amsterdamse bos nog de jaarlijkse herdenking bij het Dachau-monument maar die is meer georganiseerd vanuit Amsterdam.
Hieronder de drie belangrijkste monumenten en daaronder de zeven Amstelveense herdenkingsmonumenten bij elkaar.
Herdenken op school
De aanleiding voor de oprichting van dit scholenproject was vanaf 2012 de jaarlijkse Dodenherdenking bij het Indië-monument op 14 augustus georganiseerd door de Stichting ter Herdenking van de Gevallenen en slachtoffers van Nederlands-Indië. Zowel bij Amstelveen Oranje die de jaarlijkse herdenking op 4 mei organiseert, als bij het Indië monument was er de behoefte om samen te werken om onze jeugd meer bij het herdenken van de Tweede Wereldoorlog te betrekken. Door het wegvallen van steeds meer ooggetuigen van de Eerste generatie van de Tweede Wereldoorlog, werden plannen gemaakt om bij de jeugd van de Derde en Vierde g
eneratie via het onderwijs de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië levendig te houden. Vooral de naoorlogse Tweede generatie voelde zich verplicht om overeenkomstig de statuten via onderwijsprogramma’s de ervaringen en persoonlijke verhalen van hun ouders als geïnterneerde of als buitenkamper door te geven. Maar tevens realiseerden we ons dat we in Nederland de bevrijding vieren op 5 mei en eigenlijk pas op 15 augustus 1945 die oorlog in Nederlands-Indië was afgelopen. Bovendien werd ook elders in de oorlog in het Koninkrijk gevochten zoals het Caribisch gebied en deden er ook Surinaamse militairen mee. Het vieren van het einde van de Tweede Wereldoorlog van Nederland op 5 mei is dus niet overeenkomstig de werkelijkheid en nogal eurocentrisch. Vandaar dat we bij het Herdenken voor een historisch-mondiale benadering van de Tweede Wereldoorlog kiezen om de Amstelveense bevolking met elkaar te verbinden. Ook actuele oorlogen spelen daarbij een rol zoals bij het educatieve evenement `Een Tas voor Aleppo’.
Doel van het herdenken is voor ons: het in gesprek met elkaar gaan over de gebeurtenissen en vervolging van slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog vanuit een mondiale benadering (1WO2) om daarmee onze verworven vrijheden en democratische rechten te respecteren en te waarderen.
Met de leerlingen van de scholen kiezen we dan ook de jaarlijkse Ontmoetings- en Herdenkingsdag op een datum tussen 5 mei en 15 augustus. Daarbij laten we de leerlingen denken over de verschillende denkbeelden en dilemma’s die in een complexe situatie als de Tweede Wereldoorlog een rol spelen. Ieder wilde op zijn eigen manier overleven en zij die onderdrukt werden snakten naar Democratie en Vrijheid. Vandaar dat we op deze dag ook ruimte scheppen voor ontmoetingen met vluchtelingen en vroegere oorlogsslachtoffers. Het nadenken over verschillende perspectieven en denkbeelden is vooral in de huidige tijd van polarisatie belangrijk. Op de sociale media komt allerlei informatie op de jeugd af en zij moeten daarmee leren omgaan, feiten van meningen leren onderscheiden. Een dergelijke kritische manier van kijken en het op een rustige manier in dialoog gaan met mensen met andere achtergronden en meningen, is een belangrijk doel van ons streven naar lokaal burgerschap.
